Gedurende hun leven ontwikkelen mensen gedragspatronen in wisselwerking met hun omgeving, en daarmee beïnvloeden ze weer hun omgeving. Ervaringen, beschrijvingen en inzichten over die patronen worden door stichting Sezen over een periode van inmiddels meer dan 35 jaar verzameld en uitgegeven via boeken, vlogs, podcasts en opleidingen.
De opleiding Gevoel voor realiteit maakt gebruik van alle inzichten en ervaringen die stichting Sezen samen met Sezen Academy in ruim 20 jaar lesgeven op dit gebied heeft opgebouwd. Je krijgt taal tot je beschikking om je inzichten en waarnemingen met anderen te delen; je verbetert je oordeelsvermogen. In de groep waarmee je optrekt ga je verbreding van oriëntatie en handelingsrepertoire bij jezelf en anderen opmerken.

In 2002 verscheen het eerste boek bij stichting Sezen onder de titel Met gevoel voor realiteit; Over herkennen van betekenis bij organiseren. Het meest recente boek heet Realiteit en werkelijkheid (2022). Daarin worden vormen van betekenisgeving als referentiestelsel aangereikt waarmee je gedragspatronen van mensen kunt beschrijven en begrijpen. Het boek geeft inzicht in westerse culturen, met Nederland als casestudy. Tijdens de opleiding wordt het gebruikt als leesstof en naslagwerk. Het heeft drie delen:

Deel 1. Alle leven is betekenisgeving beschrijft de vier funderende vormen van betekenisgeving. Je gaat ze herkennen in oriëntaties en handelingsrepertoire van mensen en als definitie van de situatie in omgevingen. Religies zijn expressies van combinaties van betekenisgeving, evenals onderwijs- en opvoedingsvormen. Politiek is het proces waarin mensen al discussiërend uitzoeken wat een passende vorm van betekenisgeving in een situatie is. Het verzandt bijna altijd in strijd om een definitie van de situatie aan anderen op te dringen die overeenkomt met de eigen oriëntatie. We duiden dat als wil tot macht.

Deel 2. De toestand die is ontstaan behandelt de vraag: hoe zijn mensen in de afgelopen eeuwen met hun omgeving omgegaan? De invloed van wetenschap en technologie en het vermogen te organiseren worden zichtbaar, zowel in wat ermee is bereikt als wat ermee verloren is gegaan. Je gaat herkennen welke definitie van de situatie ergens heerst en of die daar past. Je kunt de toestand duiden waarin we zijn geraakt en hoe jezelf en je naasten daardoor worden geraakt. De vraag komt langs welke vormen van betekenisgeving aan een democratie ten grondslag liggen. Dat geeft inzicht in veel crises en problemen die we nu meemaken.

Deel 3. In Naar een hoopvolle toekomst staat wisselwerking centraal. Welke nieuwe vormgevingen en richtingen worden dan mogelijk die in de huidige structuren en gedragspatronen niet kunnen ontstaan? Een hoopvolle toekomst kun je je daaruit voorstellen, met concrete vormen voor jezelf en je naasten en de omgevingen waarin die passen – inclusief een nieuw handelingsrepertoire om wisselwerking te bevorderen, te belemmeren en van richting te doen veranderen.

Met het boek Realiteit en Werkelijkheid kun je voorbereiden en nalezen wat tijdens de opleiding wordt aangereikt. Het is ook een hulpmiddel om thema’s met mensen in je omgeving te delen als je merkt dat jouw nieuwe inzichten bij hen aanslaan.

Dit programma is bedoeld voor wie op zoek is naar toekomstperspectief, waarmee tevens je eigen talenten en ontwikkelmogelijkheden worden vergroot. Als je oriëntatie, oordeelsvermogen en handelingsrepertoire niet overeenkomen met wat in de maatschappij opgedrongen of erkend wordt, gaat het vaak gepaard met twijfel, onzekerheid en onrust. Het geeft een soort spanning die je energie ontneemt en je kan hebben vastgezet.

In deze leergang ontwikkel je inzicht in wat jou en anderen beweegt. Je gaat de problemen en crises doorgronden waar jezelf voor staat en waar we als samenleving tegenaan lopen. Je krijgt overzicht en komt rustiger en steviger in de wereld te staan. Je kunt ook je partner, kinderen, vrienden en anderen ermee vooruit helpen en krijgt nieuw toekomstperspectief. Er ontstaan mogelijkheden waarop je hoopte of van droomde maar waarvan je dacht dat je die niet kon verwezenlijken.

Een van die mogelijkheden is dat de opleiding Gevoel voor realiteit je op een niveau van leiderschap brengt waar elke dienstverlenende organisatie naar op zoek is. Andere mogelijkheden zijn dat je jouw overzicht en competenties in de media, politiek, de zorg of het onderwijs tot gelding brengt.

Deel 1: Je gaat het verschil tussen realiteit en werkelijkheid ervaren zodra je vormen van betekenisgeving en de ermee verbonden vormen van pragmatisme als referentie tot je beschikking hebt. Het begint met een blok waarin waarnemingsvermogen alle aandacht krijgt. Daarna volgen vier blokken waarin steeds een vorm van betekenisgeving centraal staat. In elk blok kom je verschillende moderatoren en omgevingen tegen. Ertussen zit steeds een overgangsdag om de blokken met elkaar te verbinden.

In totaal zijn het achttien dagen met elf avonden en een doorlooptijd van tenminste vijf maanden.

Deel 2 volgt een maand later en omvat drie blokken van drie dagen met zes avonden. We gaan in op de toestand die is ontstaan en hoe je die vanuit pragmatisme en betekenisgeving uitleest. Dit deel sluit af met de vraag hoe die toestand je persoonlijke mogelijkheden en je omgeving heeft beïnvloed en bepaald. Een keur van ervaringen vanuit verschillende omgevingen komt langs.

Dit deel heeft doorlooptijd van drie maanden. Daarna hebben de deelnemers ieder een evaluerend gesprek met de begeleider.

Deel 3 volgt een maand later. Het eerste blok van drie dagen gaat over hoe herstel van evolutionaire betekenisgeving en evolutionair pragmatisme in het dagelijks leven bestaande structuren en ordeningen zou kunnen aantasten en veranderen. Vertrekpunt is duurzaamheid opgevat als het streven dat wat als vorm van leven ergens is ontstaan, daar kan blijven ontstaan. Wat is de invloed ervan op onze manier van leven en wonen? En op de democratie, het recht en onderwijs?

Tijdens het tweede blok van drie dagen gaan we in op hoe herstel van groepssociale betekenisgeving en groepssociaal pragmatisme in het dagelijks leven, in wonen en werken, opvoeden en onderwijs eruit kan zien. Het gebruik van wetenschap en technologie wordt niet langer getoetst aan het nut en voordeel dat het voor mensen heeft maar wordt ook betrokken op wisselwerking en wat alleen daaruit evolutionair kan ontstaan.

Deel 4: De verkregen inzichten leiden tot veranderingen in oordeelsvermogen en handelingsrepertoire. Daarmee ontstaan nieuwe mogelijkheden in wisselwerking met de omgeving en anderen. Samen met de reisgenoten in je leergroep en begeleiders ontwikkel je je verder en ga je effecten van de verbreding van je oriëntatie bij jezelf en anderen merken.

In intervisieverband bespreek je in je leergroep je ervaringen. Er zijn regelmatige, in afnemende frequentie, evaluatiemomenten met moderatoren. Dit deel van de leerweg duurt maximaal een jaar. De intensiteit, duur en inhoud is per deelnemer en groep verschillend; de begeleiding is daarmee ook variabel.

De doorlooptijd van het totale programma is twee jaar.